Χλωρίδα

.

Στο πάρκο Yellowstone ένα δέντρο Sequoia είχε ένα άνοιγμα στον κορμό του και χρησίμευσε ως μέσο διασκέδασης για τους επισκέπτες της περιοχής. Όταν τελικά το δέντρο αυτό έπεσε, οι οικολογικές αρχές, παρά τα αιτήματα των πολιτών, δεν δημιούργησαν κάτι παρόμοιο σε ένα άλλο δέντρο με την αιτιολογία ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τα μέλη ενός οικοσυστήματος για διασκέδαση. Γιατί όμως να νοιάζομαι τα φυτά, όταν αυτά τα ίδια δεν έχουν εμπειρίες, συνείδηση και αισθήματα και κατά τα φαινόμενα δε νοιάζονται ούτε αυτά για τον εαυτό τους; Για τα φυτά μια μόνο ζωή υπάρχει, η σχετική τους αξία που τους αποδίδεται από τους ανθρώπους. Με λίγα λόγια δεν υπάρχει γι αυτά υποκειμενική ζωή, παρά μόνο αντικειμενική. Επιπλέον, κάποιοι θα πουν ότι είναι ανόητο να καταστρέφουμε τη φύση, αφού η αισθητική απόλαυση του ανθρώπου που προκύπτει από την εμπειρία μιας ακέραιης, ανέγγιχτης φύσης είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτές οι απόψεις εκφράζουν μια κατεξοχήν συντηρητική πλευρά της ηθικής και εκείνοι που την υποστηρίζουν δεν είναι μυημένοι στο βαθύτερο νόημα της βιολογικής συντήρησης. Σε αυτό το σημείο πρέπει να απομακρυνθούμε από τη συνήθεια της ανθρωποκεντρικής λογικής και ηθικής, κάνοντας μια στροφή προς το βιολογικό χαρακτήρα των οργανισμών (σχετικά με την περίπτωση της χλωρίδας εν προκειμένω), ο οποίος χαρακτήρας δεν είναι τίποτα άλλο από την καθαυτό ζωή. Αριστοτελική εντελέχεια Επιχειρήματα υπέρ της εγγενούς αξίας της χλωρίδας. Η φύση διακατέχεται από τελολογικό χαρακτήρα. Τα γονίδια, η γενετική πληροφορία ενός στοιχείου της βιοτικής κοινότητας, αποτελούν το δυνάμει είναι για ένα φυτό της φύσης. Αυτό το φυτό, καθώς ακολουθεί την εξελικτική διαδικασία, δένεται αναπόσπαστα με το περιβάλλον, αντλώντας πόρους από αυτό και αναπτύσσοντας μια συνεχή διαλεκτική σχέση που θα το ωθήσει στην τελική του μορφή ανάπτυξης, δηλαδή στο τέλος, τον σκοπό της υπάρξεώς του. Το τέλος αυτό είναι ένα κατόρθωμα για το φυτό, είναι η απόλυτη εκπλήρωση του σκοπού του και γι αυτούς τους θεμελιώδεις λόγους είναι άξιο της εκτιμήσεως και του σεβασμού μας. Το φυτό, καθώς γίνεται αντιληπτό, δεν είναι πλέον ένα τυχαίο κομμάτι ζωής, αλλά ζωτικό μέρος ενός οικοσυστήματος. Το γεγονός ότι αποτελεί μέρος ενός καλά συνδεδεμένου περιβαλλοντικού ιστού, του προσδίδει μια εγγενή αξία (intrinsic value). Όλα τα φυτά "υπερασπίζονται" τη δική τους διαδικασία εξέλιξης και έχουν πάνω σε αυτό το θέμα την απόλυτη τεχνογνωσία. Αν κάποιος λοιπόν γνωρίζει τι είναι ένα δέντρο Sequoia, γνωρίζει και τη σημαντικότητα της διατήρησης και συντήρησης της βιολογικής του ταυτότητας. Η γνώση των βιολογικών μηχανισμών της φύσης εν προκειμένω είναι καθοριστικός παράγοντας που μπορεί να διαμορφώσει ένα ηθικό σύστημα συμπεριφοράς απέναντι στη χλωρίδα. Στις ανθρώπινες κοινωνίες, κάποιος που επιθυμεί το όφελος του εαυτού του, ενδέχεται να επηρεάζει και να καταλύει ακόμα τα οφέλη και τα συμφέροντα των άλλων συνανθρώπων του. Στη φύση όμως δε συμβαίνει αυτό. Όταν ένα φυτό επιθυμεί το καλό του εαυτό του, τότε είναι και το ίδιο καλό. Εδώ, το καλό του περιβάλλοντος, του οικοσυστήματος και του ίδιου του φυτού ως μονάδας συμπίπτουν. Αυτό ενισχύεται ακόμα περισσότερο αν λάβουμε υπόψη την προαναφερθείσα άψογη συνεργασία και προσαρμογή τους στο περιβάλλον κατά τη διάρκεια της εξελικτικής τους διαδικασίας από δυνάμει είναι -γονίδιο- σε τέλος, σε σκοπό, σε ολοκληρωμένο φυτό, ενεργό μέλος της βιοτικής κοινότητας. Ακόμη και τα παράσιτα ή τα μικρόβια, των οποίων η ζωή και εξέλιξη φαινομενικά είναι αρνητικά διακείμενη προς άλλους οργανισμούς της φύσης, στην πραγματικότητα συμβάλλουν και αυτά στον τομέα τους, αποτελώντας ένα είδος πληθυσμιακού ελέγχου της φύσης, αποτελώντας έτσι και αυτά αναπόσπαστο κομμάτι της. Η προσαρμογή κάποιων ειδών στο περιβάλλον μπορεί να αποδειχθεί και κακή, καθώς παρατηρούνται ιστορικές γενετικές μεταπτώσεις κάποιων ειδών, οι οποίες μειώνουν αξιολογικά την υπόστασή τους. Το γεγονός αυτό όμως δε σημαίνει ότι και η ίδια η φύση το θεωρεί αυτό κακό. Εδώ υπεισέρχεται αποκλειστικά η οπτική γωνία του ανθρώπου και τα προσωπικά αξιολογικά κριτήρια. Αυτά όμως δεν είναι ικανά να αφαιρέσουν από τα είδη τις εγγενείς ηθικές αξίες που έχουν σε άμεση διάδραση με το περιβάλλον. Κάποιες παλιές πινακίδες στα πάρκα που ανέγραφαν: "Αφήστε τα λουλούδια να τα χαρούν και άλλοι" ήταν σωστό που αντικαταστάθηκαν από νέες πινακίδες που αναγράφουν: "Αφήστε τα λουλούδια να ζήσουν". Μια απομάκρυνση από την ανθρωποκεντρική ηθική είναι απαραίτητη για να εντρυφήσουμε στις εγγενείς ηθικές αξίες των φυτών. Μπορεί, κόβοντας ένα Sequoia, εκείνο να μη νιώθει πόνο, όμως έτσι δείχνουμε απάθεια και αναισθησία μπροστά στο θαύμα της ζωής.